ਮਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਰੂਪ ਨੇ, ਜਿਸ ਤਰਹ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਭਾਰੁ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਓਸੇ ਤਰਹ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੇ ਕਾਮੀ ਬ੍ਰਿਤੀ ( ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ) ਭਾਰੂ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹਾਥੀ ਆਦਿਕ ਵੀ ਕਹਿ ਦਿਤਾ , ਜਦੋਂ ਕ੍ਰੋਧ ਭਾਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਧੂਮਰ ਲੋਚਨ ਵੀ ਕਹਿ ਦਿਤਾ , ਜਦੋਂ ਹੰਕਾਰ ਭਾਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਇਹ ਮਹਿਖਾ ਸੁਰ ਬਣ ਗਿਆ ...ਕਈ ਵਾਰ ਇਕ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਬ੍ਰਿਤੀਆਂ ਜਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾਵਾ ਭਾਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਆਦਮੀ ਕਾਮੀ , ਹੰਕਾਰੀ ਤੇ ਕ੍ਰੋਧੀ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਓਸ ਸਮੇ ਇਸ ਦੀ ਬਿਰਤੀ ਭਾਵ ਮਤ ਨੂੰ ਸ਼ੰਕਰ ਮਤ ਕਹਿ ਦਿਤਾ ਇਸੇ ਤਰਹ ਜਦੋਂ ਪੰਜੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇੰਦਰ ਵੀ ਕਹਿ ਦਿਤਾ... ਹੁਣ ਦੁਸ਼ਟ ਦਮਨ ਓਹ ਮਨ ਹੈ ਜੋ ਦੁਸ਼ਟ ਮਤ ਭਾਵ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾਵਾ ਅਧੀਨ ਮਤ ਦਾ ਦਮਨ ਭਾਵ ਖਾਤਮਾ ਕਰਕੇ ਪਰਮੇਸ੍ਵਰ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੈ... ਅਲੰਕਾਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਮਤ ਨੂੰ "ਗਾਉ" ਦੇ ਅਲੰਕਾਰ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ. ਕਿਓਂ ਕੇ ਗਾਉ ਇਸ ਤਰਹ ਦਾ ਜੀਵ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਹਥ ਓਸ ਦੀ ਨ੍ਥੇਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਓਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਹੀ ਲਗ ਤੁਰਦੀ ਹੈ... ਇਸ ਮਤ ਰੂਪ ਗਾਉ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ ਲਖਾਂ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾਵਾ ਰੂਪ ਕਸਾਈ ਦੇ ਹਥੋਂ ਮਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ... ਮਨ ਓਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਅਭਿਨਾਸ਼ੀ ਰਾਜਾ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ ਜਿਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਇਹਨਾ ਕਸਾਈਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ....ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਸਮਝ ਲਗ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀ,,,ਹੁਣ ਇਹ ਦੁਸ਼ਟ ਦਮਨ ਭਾਵ ਓਹ ਮਨ ਹੋ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾਵਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ ਹੇਮਕੁੰਟ ਜਿਸ ਨੂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਹਿਵੈ ਘਰ , ਬੇਗਮਪੁਰਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ , ਹਿਰਦਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਓਸ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਬੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ , ਤੇ ਸਪਤ ਸ੍ਰਿੰਗ ਓਸੇ ਦੀ ਹੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ.... ਵੇਦਾਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਅਲੰਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ.... ਪਰ ਹਿੰਦੂ ਨੂੰ ਅੰਨਾ ਇਸੇ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿਓਂ ਕੇ ਓਸ ਨੇ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚਾਰਨ ਦੀ ਜਗਾਹ ਹੋਰ ਦਾ ਹੋਰ ਹੀ ਬਣਾ ਦਿਤਾ। ਓਹੀ ਕੰਮ ਅੱਜ ਕਲ ਸਿਖ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ....
ਡਾ ਕਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਡਾ ਕਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ
