ਧਰਮ ਯੁਧ ਦਾ ਚਾਓ

ਛਤ੍ਰੀ ਕੋ ਪੂਤ ਹੌ ਬਾਮਨ ਕੋ ਨਹਿ ਕੈ ਤਪੁ ਆਵਤ ਹੈ ਜੁ ਕਰੋ ॥
ਅਰੁ ਅਉਰ ਜੰਜਾਰ ਜਿਤੋ ਗ੍ਰਹਿ ਕੋ ਤੁਹਿ ਤਿਆਗ ਕਹਾ ਚਿਤ ਤਾ ਮੈ ਧਰੋ ॥
ਅਬ ਰੀਝ ਕੈ ਦੇਹੁ ਵਹੈ ਹਮ ਕਉ ਜੋਊ ਹਉ ਬਿਨਤੀ ਕਰ ਜੋਰ ਕਰੋ ॥
ਜਬ ਆਉ ਕੀ ਅਉਧ ਨਿਦਾਨ ਬਨੈ ਅਤਿਹੀ ਰਨ ਮੈ ਤਬ ਜੂਝ ਮਰੋ ॥੨੪੮੯॥

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਓਹਨਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੰਤਵ ਸਾਫ਼ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਓਹ ਹੈ ਧਰਮ ਯੁਧ ਦਾ ਚਾਓ ਤੇ ਜੰਗ ਵਿਚ ਲੜਦਿਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਅਵਤਾਰ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਛਤ੍ਰੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਭਾਵ ਯੋਧੇ ਦਾ ਪੁਤਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕੇ ਮੈਂ ਯੋਧੇ ਦਾ ਪੁਤਰ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਕਰਤਵ ਬਾਮਣਾ ਵਾਂਗ ਬੈਠ ਕੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨਾ ਨਹੀ , ਬਲਕਿ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਹਥ ਵਿਚ ਫੜ ਕੇ ਯੁਧ ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਜੂਝਣਾ ਹੈ। ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਦੁਨਿਆਵੀ ਕਰਜ ਨੇ, ਓਹਨਾ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਛਡ ਮੈਂ ਬਸ ਇਕ ਪਰਮੇਸ੍ਵਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਕੇ ਹੇ ਪਰਮੇਸ੍ਵਰ ਮੇਰੀ ਇਕ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਦੋਨੋ ਹਥ ਜੋੜ ਕੇ ਤੂੰ ਮੈਂ ਰੀਝ ਨਾਲ ਇਹ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਕੇ ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਅੰਤ ਸਮਾ ਆਵੇ ਤਾ ਮੈਂ ਮੈਦਾਨੇ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜੂਝਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਾਂ। ਭਾਵ ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਾਣ ਯੁਧ ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਨਿਕਲਣ।

ਅਗਲੇ ਹੀ ਦੋਹਰੇ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਲਿਖਦੇ ਨੇ:

ਦਸਮ ਕਥਾ ਭਾਗਉਤ ਕੀ ਭਾਖਾ ਕਰੀ ਬਨਾਇ ॥ ਅਵਰ ਬਾਸਨਾ ਨਾਹਿ ਪ੍ਰਭ ਧਰਮ ਜੁੱਧ ਕੇ ਚਾਇ ॥੨੪੯੧॥

ਤੇ ਓਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਸਵੈਯੇ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਨੇ:
ਧੰਨ ਜੀਓ ਤਿਹ ਕੋ ਜਗ ਮੈ, ਮੁਖ ਤੇ ਹਰਿ, ਚਿੱਤ ਮੈ ਜੁਧੁ ਬਿਚਾਰੈ ॥
ਦੇਹ ਅਨਿੱਤ, ਨ ਨਿੱਤ ਰਹੈ, ਜਸੁ ਨਾਵ ਚੜੈ, ਭਵਸਾਗਰ ਤਾਰੈ ॥
ਧੀਰਜ ਧਾਮ ਬਨਾਇ ਇਹੈ ਤਨ, ਬੁੱਧਿ ਸੁ ਦੀਪਕ ਜਿਉ ਉਜੀਆਰੈ ॥
ਗਯਾਨਹਿ ਕੀ ਬਢਨੀ ਮਨਹੁ ਹਾਥ ਲੈ, ਕਾਤਰਤਾ ਕੁਤਵਾਰ ਬੁਹਾਰੈ ॥੨੪੯੨॥

ਅਰਥ ਸਪਸ਼ਟ ਨੇ। ਓਹ ਪੁਰਖ ਧੰਨ ਹੈ ਇਸ ਜਗ ਅੰਦਰ, ਹੋ ਮੁਖ ਤੇ ਹਰੀ ਦਾ ਨਾਮ, ਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾ ਨਾਲ ਯੁਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਓਹ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਇਹ ਦੇਹਿ ਨਿਤ ਨਹੀ ਰਹਿਣੀ, ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰ੍ਮੇਸ੍ਵਰ ਦੇ ਜਸ ਦੀ ਬੇੜੀ ਵਿਚ ਬੈਠ ਕੇ ਭਵਸਾਗਰ ਤਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਤਨ ਨੂੰ ਧੀਰਜ ਦਾ ਧਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਆਪਣੀ ਬੁਧਿ ਦੇ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਉਜਾਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਓਸ ਗਿਆਨ ਦੀ ਦਾਤਰੀ ਹਥ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਹੋ ਮੈਲ ਉੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ ਓਹਨੂੰ ਵਡ ਕੇ ਬਾਹਰ ਸੁੱਟਦਾ ਹੈ।